به مناسبت روز جهانی موزه و آغاز هفته میراث‌فرهنگی اتفاق افتاد. نقش خط لوح گلی جیرفت بر پوستر روز ملی موزه
مدیرکل موزه‌های کشور: پوستری با برداشت از اولین خط مکشوفه در جیرفت که شروع و تاریخچه پیدایش خط و آموزش را به ایران برگرداند طراحی می‌شود
بالاخره چشم علاقه‌مندان موزه به جنجالی‌ترین آثار تاریخی ایران باز شد. الواح هخامنشی که بازگشتشان از آمریکا به ایران مسیر پرفرازونشیبی را طی کرد، بالاخره در شهریور ۱۴۰۲ با هواپیمای رئیس‌جمهوری ایران بازگردانده شدند و روز گذشته به مناسبت روز ملی موزه رونمایی و تا پایان تیر در موزهٔ ملی ایران در معرض نمایش خواهند بود.
الواح هخامنشی در ۱۳۱۳ خورشیدی در تخت‌جمشید کشف شدند و با موافقت دولت وقت ایران برای رمزگشایی و خواندن از طریق بوشهر به‌صورت امانت به آمریکا فرستاده شدند. رمزگشایی الواح طبق مستندات از سال ۱۹۳۷ میلادی آغاز می‌شود، اما با شروع جنگ جهانی دوم، کار تا سال ۱۹۴۵ میلادی متوقف می‌ماند. آن زمان در سه مرحله بخش‌های کوچکی از الواح به کشور برگردانده می‌شوند؛ سال ۱۳۲۷، ۱۷۹ قطعه؛ سال ۱۳۲۹، ۳۷ هزار قطعه و سال ۱۳۸۳ نیز ۳۰۰ قطعه. اما در ادامه یک شکایت جریان استرداد الواح هخامنشی به ایران را تغییر می‌دهد و دادگاهی در آمریکا حکم می‌کند آثار تاریخی ایران که به‌صورت امانت در دانشگاه شیکاگو نگهداری می‌شدند، برای غرامت قربانیان آمریکایی در انفجار انتحاری بیت‌المقدس مصادره شوند.
هرچند درنهایت اسفند ۱۳۹۶، رأی قضات دیوان عالی به نفع ایران صادر می‌شود و حکم مصادره و فروش الواح هخامنشی ایرانی لغو و در مهر ۱۳۹۸ چهارمین محموله از الواح هخامنشی به ایران تحویل داده شد، اما این پایان ماجرا برای تحویل سایر آثار نبود. شرایط تحریم و همکاری‌نکردن شرکت‌های هواپیمایی و بیمه‌ای، چالش‌هایی برای بازگشت محمولهٔ پنجم رقم زد. درنهایت شهریور ۱۴۰۲ هواپیمای ریاست‌جمهوری محمولهٔ پنجم را تحویل گرفت و به ایران آورد. این محموله همان آثار ارزشمندی است که در روز ملی موزه رونمایی شد و حاوی نکات جالبی از زندگی مردم و شکل حکومت‌داری دورهٔ داریوش اول است. از گل‌نبشته‌های گزارش حساب‌های چهارسالهٔ جو گرفته تا گزارش‌های حساب شراب، چهارپایان یا مدرک رسید تحویل آرد برای سپاهان مسلح یا رسید تحویل جو به اهالی یک منطقه در شیراز، هزینهٔ جشن‌ها و خرج توشه‌های قاصدان بادپایی و…
نمایش ۱۲۰ اثر برای اولین‌بار در استان‌ها
البته که رونمایی از الواح هخامنشی تنها اتفاق جالب روز ملی موزه نبود و در یک تصمیم جالب برای اولین‌بار ۱۲۰ شیء تاریخی کمتر دیده‌شده از موزهٔ ملی به خانهٔ خود در ۱۱ استان برگشتند تا در معرض بازدید عموم قرار بگیرند. براین‌اساس، ۱۴ نمایشگاه در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی، خراسان رضوی، فارس، ایلام، کرمان، اصفهان، مازندران، قزوین، کردستان، سیستان و بلوچستان از دیروز نمایش این آثار را آغاز کردند. جام حسنلو از موزهٔ ملی تهران به آذربایجان‌غربی رفت، سکه‌های دورهٔ ایلخانی به آذربایجان شرقی، تخته‌بازی مکشوفهٔ قبور سردابه‌ای شهر سوخته به سیستان و بلوچستان، جام زرین خشایارشاه به فارس، ۱۰ قطعه پارچهٔ زری نفیس و افسانه‌ای منسوج ایرانی به اصفهان، اسطرلاب‌های تاریخی به قزوین، اشیای زیویه مربوط به حکومت مادها و سکاها به کردستان، اشیای سنگ صابونی متعلق به تمدن جیرفت به کرمان، جام زرین عمارلو متعلق به هزارهٔ اول پیش‌ازمیلاد از تپهٔ تاریخی‌ای به همین نام در رودبار به گیلان، ۱۰ ظرف سفالی کشف‌شده در منطقهٔ استرآباد قدیم به مازندران، سکهٔ سیمین ولایتعهدی منتسب به ولایتعهدی مأمون عباسی به خراسان‌رضوی.* یک اتفاق خوب برای استان‌ها
کرمان یکی از استان‌هایی بود که از درموزه‌ٔ آن رونمایی از این اشیای تاریخی در آن برپا شد و «محمدمهدی فداکار»، استاندار کرمان، نیز در ویدئوکنفرانس در این باره گفت: «کرمان به‌لحاظ میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ظرفیت‌های زیادی دارد و بخش‌های برجسته‌ای مثل جیرفت یا کویر شهداد نیز در این منطقه قرار دارند. در این استان ۱۰ اثر ثبت جهانی وجود دارد، یعنی یک‌سوم آثار ثبت جهانی کشور. این نشان‌دهندهٔ ظرفیت این منطقه است و ضرورت توجه بیشتر.»
*ساخت موزه جیرفت اولویت میراث در سال جدید
«علی دارابی»، قائم‌مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی، با بیان این مطلب دستور افتتاح و نمایش آثار کمتردیده‌شدهٔ موزهٔ ملی ایران را صادر کرد و گفت: «معاونت میراث‌فرهنگی در سال ۱۴۰۳ چند کار را در اولویت دارد، اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام عمرانی از جمله موزهٔ جیرفت که چندین سال از عمر آن می‌گذرد. نهضت مرمت بناها، موزهها و آثار تاریخی و همچنین نهضت آموزش و پژوهش در سراسر کشور هم از جمله این اولویت‌هاست.» دارابی با بیان اینکه جهان امروز جهان دانایی است، تأکید کرد: «معیار سنجش این دانایی تحقیق و پژوهش است، پژوهش افق‌های نوینی را پیش روی ما می‌گذارد تا مجهولات را کشف کنیم و گفتمان علمی را حاکم کنیم. بی‌تردید جایگاه موزهها هم در امر آموزش کلیدی است. ما براساس اهمیتی که بر موضوع آموزش و پژوهش داشتیم، شورای‌عالی آموزش و پژوهش را تشکیل دادیم، جلسات با حضور معاونان به‌صورت دائمی برگزار می‌شود. در دو سال اخیر نیز پروژه‌های مهمی با همکاری دانشگاه‌های کشور در حال اتمام است.»
او تأکید کرد: «همچنین به‌دنبال این هستیم که «هر شهر یک موزه» را عملی کنیم. تحقق این هدف این امکان را فراهم می‌کند که داشته‌هایمان را در معرض دید عموم قرار دهیم. با کمک خیرین هم تعدادی از پروژه‌های مرمتی در استان‌های سیل‌زدهٔ اخیر از جمله سیستان‌وبلوچستان درحال انجام است. همچنین، طرح توسعهٔ موزهٔ ملی ایران موسوم به میدان مشق هم جزو سند انتظار دولت سیزدهم مصوب و در برنامه جانمایی شده است. امیدوارم این آرزو با عمر بیش از دو دهه که موانعی طی سال‌های اخیر داشته، به سامان برسد. البته دولت بنای تصدی‌گری ندارد و خود را تسهیلگر و ناظر و سیاستگذار می‌داند تا بتواند امور موزه و موزه‌داری را سامان دهد.»
او در پاسخ به سؤال «پیام ما» دربارهٔ اینکه محققان آمریکایی، داده‌های استخراج شده از این الواح را در اختیار ایران قرار داده‌اند یا خیر؟ گفت: «تمام این اطلاعات در وب‌سایت دانشگاه شیکاگو در دسترس جهان قرار دارد. مطالعهٔ اولیهٔ این آثار شامل خط عیلامی و آرامی دارند و موضوعات آن شامل چه چیزهایی است، انجام شده است. اما این یافته‌های یک پژوهشگاه است، یک قرن می‌توان روی این آثار کار کرد. هر روز یک لایهٔ جدید از اطلاعات این الواح کشف می‌شود و یک پروژهٔ کم‌نظیر پژوهشی در حوزهٔ تاریخ جهان ب ه‌شمار می‌رود.»
نوکنده دربارهٔ آثار باقیمانده در اختیار دانشگاه شیکاگو نیز گفت: «هنوز شش هزار اثر دیگر در مؤسسهٔ شرقی این دانشگاه باقی مانده که بخشی از آنها سالم و بخشی دیگر ناسالم است. مبادلهٔ این الواح در گذشته به‌شکل قانونی انجام شده است و بازگشت آثار باقیمانده هم در برنامه قرار دارد. چون رأی دیوان‌عالی هم آنقدر محکم است که نمی‌توانند مانع از بازگشت آنها شوند.»
*نکتهٔ جالب پوستر روز ملی موزه
«هادی میرزایی»، مدیرکل موزهها، در مراسم روز جهانی موزه و آغاز هفتهٔ میراث فرهنگی و رونمایی از الواح هخامنشی به یک نکتهٔ جالب دربارهٔ پوستر این مراسم اشاره کرد و گفت: «پوستری که طراحی شده، برداشت از اولین خط مکشوفه در جیرفت است که تاریخ خط و آموزش و پژوهش را تغییر داد. تا پیش‌ازاین سابقهٔ سومری‌ها را داشتیم که به‌عنوان تاریخچهٔ پیدایش خط در نظر گرفته می‌شد، اما جیرفت دامنه را تغییر داد و با پنج هزار سال قدمت شروع آموزش را به ایران برگرداند.»
1864 | ۰۳/۱۱/۰۱
1863 | ۰۳/۱۰/۳۰
1862 | ۰۳/۱۰/۲۹