عنوان مطلبشبه بهان۱۸روز سلامتی؛ پژواک نابرابری سلامت در پهنه کویر

به بهان۱۸روز سلامتی؛ پژواک نابرابری سلامت در پهنه کویر
گزارش | کاغذ وطن
در تقویم جهانی، امروز به نام روز سلامتی مزین شده است؛ روزی که یادآور تاسیس سازمان جهانی بهداشت و تاکید بر حق همگانی برای دستیابی به بالاترین سطح سلامت ممکن است. اما در پهنه وسیع استان کرمان، این روز برای بسیاری از ساکنان مناطق محروم و روستایی، نه جشن سلامتی که پژواکی از نابرابری‌های عمیق در دسترسی به ابتدایی‌ترین امکانات بهداشتی و درمانی است. در آستانه سالگرد این نامگذاری جهانی، خبرنگار حوزه سلامت “کاغذ وطن” با کندوکاو در آمار و اطلاعات رسمی، به بررسی وضعیت سلامت در این مناطق پرداخته و روایتی از چالش‌ها و ضرورت‌های پیش رو را به تصویر می‌کشد.
سایه محرومیت بر قامت سلامت روستایی
استان کرمان، با وسعت خیره‌کننده‌اش، نه تنها گنجینه‌ای از تاریخ و فرهنگ است، بلکه عرصه‌ای برای تلاقی توسعه و محرومیت نیز به شمار می‌رود. در حالی که شهرها از امکانات نسبتاً بهتری در حوزه سلامت برخوردارند، روستاها و مناطق دورافتاده این استان با موانع متعددی در راه دستیابی به خدمات بهداشتی و درمانی باکیفیت دست و پنجه نرم می‌کنند. آمارهای رسمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، گویای شکافی عمیق بین شاخص‌های سلامت در مناطق شهری و روستایی است.
یکی از بارزترین چالش‌ها، دسترسی محدود به مراکز بهداشتی و درمانی است. کمبود خانه‌های بهداشت مجهز، نبود مراکز جامع سلامت با امکانات کافی و از همه مهم‌تر، فقدان پزشک و کادر درمان متخصص و عمومی به تعداد مورد نیاز، ساکنان این مناطق را در تنگنا قرار داده است. تصور کنید اهالی یک روستای دورافتاده برای یک معاینه ساده یا دریافت خدمات اولیه درمانی، مجبور به طی ده‌ها کیلومتر راه و صرف ساعت‌ها زمان باشند. این وضعیت، به ویژه در موارد اورژانسی، می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. گزارش‌های میدانی حاکی از آن است که در برخی از شهرستان‌های حاشیه‌ای استان، تراکم پزشک به جمعیت بسیار پایین بوده و دسترسی به متخصصین، رویایی دست‌نیافتنی برای بسیاری از روستاییان است.
علاوه بر کمبود مراکز و نیروی انسانی، بعد مسافت و هزینه‌های رفت و آمد نیز به عنوان موانع جدی بر سر راه بهره‌مندی از خدمات سلامت خودنمایی می‌کنند. نبود وسایل حمل و نقل عمومی مناسب و هزینه‌های بالای ایاب و ذهاب، به ویژه برای خانواده‌های کم‌بضاعت، عملاً دسترسی به مراکز درمانی شهری را غیرممکن می‌سازد. این در حالی است که پیشگیری و تشخیص زودهنگام بسیاری از بیماری‌ها، نیازمند مراجعه منظم به پزشک و انجام معاینات دوره‌ای است؛ امکانی که از بسیاری از روستاییان کرمانی سلب شده است.
رنج مادران و کودکان در سکوت روستا
نگاهی به شاخص‌های سلامت مادر و کودک در مناطق محروم و روستایی کرمان، عمق نابرابری‌ها را بیش از پیش آشکار می‌سازد. متاسفانه، آمارها نشان می‌دهد که میزان مرگ و میر مادران و نوزادان در این مناطق در مقایسه با مناطق شهری و حتی میانگین کشوری، همچنان بالاتر است. این وضعیت تلخ، ریشه در عوامل متعددی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به دسترسی محدود به مراقبت‌های دوران بارداری اشاره کرد. بسیاری از زنان باردار در روستاها به دلیل نبود پزشک متخصص زنان و زایمان و همچنین عدم آگاهی کافی، از مراقبت‌های لازم در طول دوران بارداری محروم می‌مانند.
زایمان‌های پرخطر در منازل یا مراکز غیرمجهز، یکی دیگر از عوامل نگران‌کننده در این مناطق است. فقدان امکانات بیمارستانی مناسب و حضور کادر درمان مجرب در نزدیکی محل سکونت، مادران باردار را در معرض خطرات جدی قرار می‌دهد. همچنین، پس از زایمان نیز، دسترسی به مراقبت‌های پس از زایمان و آموزش‌های لازم برای نگهداری از نوزاد، به ویژه در روستاها، محدود است. این امر می‌تواند منجر به بروز مشکلات سلامتی برای مادر و نوزاد در ماه‌های اولیه زندگی شود.
علاوه بر این، وضعیت تغذیه کودکان در مناطق محروم و روستایی نیز نیازمند توجه ویژه است. کمبود مواد غذایی مغذی و عدم آگاهی کافی خانواده‌ها در زمینه تغذیه صحیح، می‌تواند منجر به سوءتغذیه و بروز بیماری‌های مرتبط با آن در کودکان شود. این مسئله نه تنها سلامت جسمی کودکان را به خطر می‌اندازد، بلکه بر رشد ذهنی و توانایی یادگیری آن‌ها نیز تاثیر منفی می‌گذارد و چرخه‌ای از محرومیت را تداوم می‌بخشد.
سایه بیماری و کمبود بهداشت در روستاها
شرایط نامناسب بهداشت محیط و کمبود دسترسی به آب آشامیدنی سالم، از دیگر چالش‌های جدی در حوزه سلامت مناطق محروم و روستایی کرمان به شمار می‌رود. گزارش‌های سازمان آب و فاضلاب استان حاکی از آن است که هنوز در برخی از روستاهای دورافتاده، شبکه آب لوله‌کشی سالم و بهداشتی به طور کامل توسعه نیافته و ساکنان مجبور به استفاده از منابع آب غیرمطمئن هستند. این وضعیت، زمینه را برای شیوع بیماری‌های واگیردار مانند بیماری‌های روده‌ای، عفونت‌های گوارشی و بیماری‌های پوستی فراهم می‌کند و سلامت عمومی جامعه روستایی را تهدید می‌کند.
علاوه بر مشکل آب آشامیدنی، وضعیت جمع‌آوری و دفع بهداشتی فاضلاب و پسماند نیز در بسیاری از مناطق روستایی استان نیازمند بهبود جدی است. عدم وجود سیستم‌های مناسب برای دفع فاضلاب و انباشت زباله‌ها در محیط زندگی، می‌تواند منجر به آلودگی منابع آب و خاک شده و خطر انتشار بیماری‌ها را افزایش دهد. این مسائل، به ویژه در فصول گرم سال، به یک دغدغه جدی برای ساکنان این مناطق تبدیل می‌شود.
از سوی دیگر، با تغییر سبک زندگی و افزایش شهرنشینی، بیماری‌های غیرواگیر نیز به تدریج در مناطق روستایی کرمان در حال افزایش است. کمبود امکانات ورزشی و تفریحی مناسب، رژیم غذایی نامناسب و کمبود آگاهی در زمینه پیشگیری از این بیماری‌ها، می‌تواند منجر به افزایش شیوع بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی و عروقی در میان روستاییان شود. در حالی که امکانات تشخیص و درمان این بیماری‌ها در مناطق شهری به مراتب بیشتر است، ساکنان روستاها با محدودیت‌های جدی در این زمینه روبرو هستند.
ضرورت توجه و اقدام برای عدالت در سلامت
روز جهانی بهداشت، فرصتی مغتنم برای یادآوری اهداف والای سازمان جهانی بهداشت در راستای ارتقای سلامت همگانی و کاهش نابرابری‌های بهداشتی است. با نگاهی به وضعیت نامطلوب شاخص‌های سلامت در برخی مناطق محروم و روستایی استان کرمان، بیش از هر زمان دیگری ضرورت توجه ویژه و اتخاذ اقدامات عاجل در این زمینه احساس می‌شود. تحقق عدالت در سلامت، مستلزم تلاش همه‌جانبه مسئولان، نهادهای دولتی و غیردولتی، و مشارکت فعال جوامع محلی است.
توسعه و تجهیز زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی در مناطق روستایی، جذب و نگهداشت نیروی انسانی متخصص و متعهد، تقویت برنامه‌های بهداشت عمومی و پیشگیری، بهبود وضعیت بهداشت محیط و دسترسی به آب سالم، بهره‌گیری از ظرفیت‌های فناوری‌های نوین در ارائه خدمات سلامت از راه دور، و ایجاد هماهنگی و همکاری بین‌بخشی، از جمله اقداماتی است که می‌تواند در جهت ارتقای سطح سلامت و کاهش نابرابری‌های بهداشتی در این مناطق موثر واقع شود.
نباید فراموش کرد که سلامت، نه یک کالا، بلکه یک حق اساسی برای تمامی افراد جامعه است. سکوت در برابر نابرابری‌های بهداشتی در مناطق محروم و روستایی کرمان، به معنای نادیده گرفتن حقوق اساسی شهروندانی است که در پهنه این استان پهناور زندگی می‌کنند. به بهانه روز سلامتی، امیدواریم صدای محرومیت این مناطق شنیده شود و گام‌های عملی و موثری در جهت تحقق عدالت در سلامت برای تمامی کرمانیان برداشته شود. انتظار می‌رود که پژواک این روز، نه فقط در شعارها، بلکه در اقدامات ملموس برای بهبود زندگی و سلامت ساکنان مناطق محروم و روستایی استان کرمان طنین‌انداز شود.