قاچاق سوخت چگونه جان مردم جنوب کرمان را می‌گیرد؟تبعات انسانی یک معضل اقتصادی

جنوب استان کرمان سال‌هاست که با پدیده قاچاق سوخت دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ پدیده‌ای که در ابتدا تنها یک معضل اقتصادی و امنیتی به شمار می‌رفت اما اکنون به مرحله‌ای رسیده که جان مردم را به‌طور مستقیم تهدید می‌کند. در جاده‌هایی که باید مسیر امن تردد مردم بومی، کارگران، کشاورزان و مسافران باشد، امروز سایه سنگین خودروهایی کشیده شده که با سرعت‌های غیرقابل تصور و باک‌ها و مخازنی پر از بنزین و گازوئیل قاچاق عبور می‌کنند؛ خودروهایی که از نظر مردم محلی به «بمب‌های متحرک» تبدیل شده‌اند و کوچک‌ترین خطا در رانندگی‌شان می‌تواند ده‌ها نفر را به کام مرگ بفرستد.
تردد سوخت‌برها، به‌خصوص در مسیرهای منتهی به شهرستان‌های جیرفت، عنبرآباد، رودبار جنوب، قلعه‌گنج، منوجان و کهنوج، طی سال‌های اخیر شدت گرفته و در نتیجه، شمار حوادث مرگبار نیز افزایش یافته است. این خودروها، عمدتاً وانت‌های فرسوده و تغییرکاربری داده‌شده‌ای هستند که رانندگانشان برای فرار از ایست‌های بازرسی و گشت‌های انتظامی با سرعت‌هایی فراتر از تصور حرکت می‌کنند. سرعت‌هایی که نه‌تنها کنترل خودرو را دشوار می‌کند بلکه در جاده‌های کم‌عرض، فرعی و اغلب بدون استاندارد کافی، به فاجعه‌ای حتمی تبدیل می‌شود.
تکرار روزانه تصادف‌هایی که بوی مرگ می‌دهند
گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد که بسیاری از تصادف‌های اخیر در جاده‌های جنوبی کرمان، مستقیم یا غیرمستقیم به خودروهای حامل سوخت قاچاق مرتبط است. رفتار رانندگان سوخت‌بر معمولاً غیرقابل پیش‌بینی است؛ آنها برای فرار از تعقیب ناگهان مسیر خود را تغییر می‌دهند، وارد خاکی‌ها می‌شوند، به دل روستاها می‌زنند یا حتی در جاده‌های اصلی با سرعتی سرسام‌آور لایی می‌کشند. همین مسائل، خطر بزرگی برای خودروهای عبوری ایجاد می‌کند.
در برخی موارد برخورد این خودروها با وسایل نقلیه دیگر، به دلیل حمل سوخت زیاد، منجر به انفجار و آتش‌سوزی شده است؛ حادثه‌هایی که در عرض چند ثانیه، چندین انسان بی‌گناه را در میان شعله‌های بنزین گرفتار کرده و جان آنها را گرفته است. مردم جنوب کرمان بارها شاهد بوده‌اند که تصادفی ساده، تنها به‌دلیل وجود سوخت قاچاق، به فاجعه‌ای غیرقابل تصور تبدیل شده است.
یکی از اهالی منطقه رمشک در روایت خود از حادثه تلخ اخیر که طی آن ۱۴ نفر – از جمله چند کودک و یک زن باردار – در پی برخورد یک خودروی سوخت‌بر با خودروهای محلی جان سپردند، می‌گوید که «دیگر تردد در جاده را نمی‌توان امری عادی دانست؛ هر لحظه ممکن است خودرویی با سرعت غیرطبیعی از روبه‌رو یا پشت سر ظاهر شود و فرصت واکنش را از راننده بگیرد.» او تأکید می‌کند که طی دو سال گذشته چندین نفر از اقوام نزدیکش قربانی همین حوادث شده‌اند.
ریشه‌های آشکار اما دردناک یک بحران
بر اساس تحلیل‌های کارشناسان و اظهارنظرهای مطرح‌شده در جلسات رسمی، فقر و بیکاری گسترده در جنوب کرمان، نبود زیرساخت‌های کافی برای اشتغال پایدار و نزدیکی جغرافیایی منطقه به مسیرهای قاچاق، از عوامل اصلی گسترش این پدیده هستند. سوخت‌بری برای بسیاری از جوانان این مناطق نه انتخاب، بلکه آخرین راه کسب درآمد است؛ درآمدی پرخطر اما قابل توجه که آنها را به دل خطر می‌کشاند.
با وجود تلاش‌های نیروهای انتظامی و امنیتی، گستردگی جغرافیایی جنوب کرمان، تعدد راه‌های فرعی و خاکی، و سود قابل‌توجه قاچاق سوخت باعث شده برخورد قاطع با این مسئله دشوار و زمان‌بر باشد. با این حال، آنچه کمتر مورد توجه قرار گرفته، هزینه انسانی و اجتماعی این بحران است؛ هزینه‌هایی که در هر تصادف، هر آتش‌سوزی و هر خانواده داغداری خود را نشان می‌دهد.
درخواست مردم برای امنیت جاده‌ای و چاره‌اندیشی واقعی
مردم منطقه، فعالان محلی و معلمان روستایی بارها از مسئولان خواسته‌اند که در کنار برخورد جدی با شبکه‌های قاچاق، به فکر ایجاد اشتغال پایدار نیز باشند تا جوانان به این مسیر پرخطر کشیده نشوند. آنها معتقدند که نمی‌توان بدون حل ریشه‌های اقتصادی فقر، انتظار داشت که سوخت‌بری به‌طور کامل از بین برود.
هم‌زمان، شهروندان خواستار جدی‌گرفتن امنیت جاده‌ها هستند؛ امنیتی که با نصب دوربین‌های نظارتی، افزایش گشت‌های جاده‌ای، اصلاح و تعریض جاده‌های فرعی و روستایی، و برنامه‌ریزی طرح‌های توسعه‌ای می‌تواند تا حدی بازگردانده شود.
یکی از معلمان روستایی در رودبار جنوب در گفت‌وگو با رسانه‌ها تأکید کرده است: «مشکل معیشت مردم باید دیده شود، اما جان انسان‌ها هم مهم است. هر هفته خبر یک تصادف با خودروی سوخت‌بر منتشر می‌شود. این شرایط قابل تحمل نیست.»
واکنش مسئولان و پیامدهای حقوقی حادثه‌ها
حادثه دردناک ۲۲ آبان، که منجر به مرگ ۱۴ نفر شد، موج گسترده‌ای از واکنش‌ها را در پی داشت. ائمه جمعه جنوب استان کرمان با انتشار بیانیه‌ای مشترک ضمن تسلیت به خانواده‌های داغدار، از مسئولان خواستند با نگاه ویژه به بحران سوخت‌بری و امنیت جاده‌ای، برای جلوگیری از تکرار این فجایع چاره‌اندیشی کنند.
رئیس کل دادگستری استان کرمان نیز با صدور دستور ویژه‌ای به دادستان مرکز استان، خواستار بررسی دقیق ابعاد این حادثه شد؛ اقدامی که از نگاه ناظران، هشداری جدی به گردانندگان شبکه‌های قاچاق سوخت تلقی شده است.
علاوه بر این، سخنگوی فراجا نیز در واکنشی رسمی تأکید کرد که حادثه ۲۲ آبان هشداری جدی برای پلیس است و نشان می‌دهد که برخورد قاطع با سوخت‌بری نه تنها یک ضرورت اقتصادی، بلکه الزام انسانی و اجتماعی است؛ چرا که ادامه این روند هزینه‌های جبران‌ناپذیری بر جامعه تحمیل می‌کند.
انتظاری که مردم از مسئولان دارند
صدای مردم جنوب کرمان امروز بیش از هر زمان دیگری روشن و بی‌پرده است: برای مقابله با قاچاق سوخت، باید نگاهی جامع و چندبعدی اتخاذ شود. آنها می‌گویند که نمی‌توان تنها با هشدار، تذکر یا برخورد انتظامی، این بحران را مهار کرد. لازم است ریشه‌های اقتصادی و اجتماعی شکل‌گیری سوخت‌بری شناخته و برای رفع آنها اقدام شود. در کنار آن، باید جاده‌ها ایمن‌تر، نظارت‌ها دقیق‌تر و برنامه‌های توسعه‌ای گسترده‌تر شود.
زیرا مردم این خطه هر روز با ترس از عبور «سوخت‌برهایی» زندگی می‌کنند که امنیت جاده‌ها را ربوده‌اند. در سایه دود برخاسته از خودروهای حامل سوخت قاچاق، نه‌تنها بنزین می‌سوزد، بلکه امید مردم به یک زندگی امن و آرام نیز آهسته آهسته فرو می‌ریزد. آنها انتظار دارند روزی فرا برسد که جاده‌های جنوب کرمان دوباره امن شود؛ روزی که هیچ کودکی قربانی انفجار یک وانت حامل سوخت نشود و خانواده‌ای در سوگ عزیزانش نشست نکند.