شکست پشت من از غم چو یار جانی رفت

به مناسبت سالروز درگذشت تاج اصفهانی
شکست پشت من از غم
چو یار جانی رفت
13آذر سالروز درگذشت استاد بی بدیل آواز سنتی ایران، جلال تاج اصفهانی است.
جلال تاج اصفهانی، استاد نامدار موسیقی ایرانی در سال ۱۲۸۲در اصفهان‏ متولد شد. پدرش شیخ اسماعیل معروف به تاج‌الواعظین بود که تا حدی با دستگاه‌های‏ موسیقی سنتی ایرانی‏ آشنایی داشت. صدا و الحان خوش را از پدر به ارث برده بود و لذا در مدرسه همیشه از او برای قرائت قرآن دعوت می شد.
تا 9سالگی حتی پدر از صوت خوش پسر بی خبر بود تا اینکه به طور اتفاقی صدای جلال را می شنود و از صدای خوش او مبهوت می شود و به صرافت می افتد تا پسرش درس موسیقی ببیند. مقدمات را خود به او می آموزد و سپس تاج از 10سالگی نزد استادانی چون سید عبدالرحیم اصفهانی، نایب اسدالله، میرزا حسین عندلیب، حبیب شاطر آموزش می بیند. آخرین استادی که تاج به توصیه پدر برای آموزش نزد او می رود میرزاحسین ساعت ساز معروف به خضوعی بوده و تاج زمانی که از آموزش نزد این استاد فراغت می یابد، دیگر سرآمد آواز بوده و در هر کوی و برزنی در اصفهان سخن از صوت و لحن گیرای او بوده است.
کم کم همراهی صدای او با موسیقی و نوازندگان مطرح می شود و اولین بار همراهی موسیقی را با حسین خان اسماعیل زاده استاد معروف کمانچه آغاز می کند.
آنچه مسلم است فضای گرم موسیقی آن زمان در اصفهان سبب ایجاد محفل باارزشی از هنرمندان متبحری چون تاج و استاد کسایی شده بود که به همراه دیگرانی، موسیقی دستگاهی ایرانی را در اصفهان رونقی خاص می بخشیدند.
علاوه بر استاد حسن کسایی که یار غار و همیشه همراه استاد تاج اصفهانی بود، نوازندگانی چون ابوالحسن صبا، مرتضی محجوبی، حسین یاحقی، اکبرخان نوروزی و جلیل شهناز و بسیاری دیگر از هنرمندان تاثیرگذار در موسیقی سنتی با تاج همراهی و همنشینی داشتند.
همچنین از شاگردان او می توان به حسین خواجه امیری (ایرج) و محمدرضا شجریان و علیرضا افتخاری اشاره کرد.
از ویژگی های منحصر به فرد تاج می توان به علاقه وافر او به سعدی اشاره کرد. معمولا خوانندگان دستگاهی ایران با شعر حافظ و سعدی و عطار انس و الفتی خاص دارند اما بنا بر روایت نزدیکان استاد تاج، ایشان در میان شعرا الفتی با سعدی داشته است.
علاوه بر این جلال تاج در انتخاب درست اشعار نیز شهرتی داشت. به سبب الفتی که با شعرو ادبیات داشت تبحری خاص در این زمینه پیدا کرده بود و دوستان و همراهان او به وفور خاطراتی را از حضور ذهن او و انتخاب درست و به جای اشعار با توجه به فضا و موقعیت تعریف کرده اند.
پس از آن تاج کار خود را در رادیو ادامه ‌داد. در هر برنامه رادیویی، شگردی نو به کار می‌بست و هرگز آوازهای او تکراری نبود. تاج ظرافت‌ها و شیرین‌کاری‌هایی را که کاملا از نبوغ او سرچشمه می گرفت چاشنی آواز خود می‌کرد. حضور تاج در برنامه گل‌های رادیو، رنگ و رویی تازه به برنامه داد و داوود پیرنیا بنیان گذار این برنامه هم برنامه‌هایی خاص و در حد وسعت حنجره تاج، برای او درنظر می گرفت. او ضمن خوانندگی، سرپرست نوازندگان رادیو اصفهان هم بود.
استاد تاج اصفهانی در 13آذر 1360 دارفانی را وداع گفت. از غم انگیز ترین صحنه ها پس از درگذشت استاد تاج اصفهانی، زمانی است که همقطاران او در منزل شاطر رمضان، از دوستان 50ساله تاج اصفهانی جمع می شوند و استاد حسن کسایی نی می نوازد و هنرمندان در سوگ استاد از دست رفته مویه می کنند.
همان گونه که اشاره شد استاد حسن کسایی استاد بلامنازع نی، از همراهان و دوستان همیشگی تاج اصفهانی بود و پس از درگذشت او در سوگش سوگنامه ای با این مضمون سرود:
شکست پشت من از غم چو یار جانی رفت
زدست رفتم چون تاج اصفهانی رفت
برفت آن فلکی صوت بی نظیر جهان
برفت آری خواننده جهانی رفت
نی کسایی زین پس غمین و محزون است
نوای نی همه در سوگ و نوحه خوانی رفت …