مسئول ثبت حریم آثار و حوزه باستانشناسی اداره کل میراثفرهنگی کرمان، اعلام کرد: محوطه تاریخی «کُنار صندل» در جیرفت، یکی از بزرگترین شهرنشینیهای عصر مفرغ ایران، با پیشبینی اعتبار دو و نیم میلیاردتومانی در انتظار آغاز فصل جدید کاوش است.
نادر علیدادی سلیمانی، مسئول ثبت حریم آثار و حوزه باستانشناسی اداره کل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی کرمان در گفتوگو با ایسنا، درباره وضعیت فعلی کاوشهای باستانشناسی در این استان اظهار کرد: در حال حاضر، کاوش باستانشناسی در این استان انجام نمیشود. این در حالی است که برنامه کاوش اخیر ما مربوط به کاوش در محوطه باستانی جیرفت (کُنار صندل) است. از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۶، به مدت شش فصل در این محوطه کاوش انجام شد، اما پس از آن، فعالیتها به مدت ۱۷ سال متوقف مانده بود. در سال ۱۴۰۲ دوباره مجوز کاوش صادر شد و دو فصل کاوش انجام گرفت. برای امسال نیز در بودجه پیشبینیشدۀ استان کرمان، اعتباری برای ادامه کاوش در «کُنار صندل» در نظر گرفته شده است. امیدواریم کاوشهای باستانشناسی در این محوطه دوباره آغاز شود، ولی در حال حاضر نمیتوانم به طور قطعی بگویم که این اتفاق خواهد افتاد و تا زمانی که بودجه تخصیص پیدا نکند، امکان آغاز کار وجود ندارد.
او درباره میزان اعتبار درخواستی برای کاوش «کُنار صندل» گفت: برای امسال حدود دو و نیم میلیارد تومان اعتبار پیشبینی شده است. آخرین فصل کاوش نیز در پاییز سال گذشته، یعنی در سال ۱۴۰۳ انجام شد.
سلیمانی درباره اهداف کاوشهای این محوطه باستانی توضیح داد: محوطه «کنار صندل» یکی از بزرگترین محوطههای عصر مفرغ ایران و نمونهای از شهرنشینیهای اولیه در کشور است. بر اساس ۶ فصل کاوش قبلی، به شناختی دست یافتیم که نشان میدهد قدیمیترین استقرار در این شهر به آغاز هزاره سوم پیش از میلاد بازمیگردد و تا پایان همان هزاره تداومیافته است. هر فصل کاوش میتواند باتوجهبه یافتههای پیشین، اطلاعات تازهای در اختیار ما بگذارد تا این محوطه بزرگ بیشازپیش شناخته شود؛ بنابراین، هدف اصلی کاوشها پژوهشی است.
او درباره سرپرستی کاوشهای اخیر این محوطه یادآور شد: در دو سال اخیر، سرپرستی کاوش بر عهده دکتر سید منصور سیدسجادی بوده است.
سلیمانی درباره یافتههای سال گذشته نیز توضیح داد: در بخش جنوبی محوطه بقایای معماری مهمی در کنار صندل جنوبی به دست آمد. همچنین اشیایی کشف شد که مهمترین آنها مُهرهایی بودند که روی گِل رس نقش شده بودند. این یافتهها از آن نظر اهمیت دارند که ما را با بخشی از ساختار فرهنگی و اقتصادی منطقه و نظام دادوستد آن دوران آشنا میکنند.
این باستانشناس به اهمیت جیرفت در مطالعات باستانشناسی اشاره کرد و یادآور شد: جنوب شرق ایران از منظر باستانشناسی جایگاهی ویژه دارد. وجود رودخانه هلیلرود و دشتهای حاصلخیز پیرامون آن باعث شکلگیری اجتماعات انسانی در دوران کهن شده و در آغاز هزاره سوم پیش از میلاد، نخستین شهرها در این منطقه شکلگرفتهاند. جیرفت یکی از مهمترین این شهرهاست که با مرکزیت «کنار صندل» در مرکز دشت هلیلرود واقع شده بود؛ شهری آباد، پررونق و شکوفا که یافتههای باستانشناسی نشان میدهد مردم آن در رفاه زندگی میکردند و جامعهای هنرمند و صنعتگر بودهاند.
او افزود: دستساختههای بسیار زیبا از سنگ کلریت که اکنون در موزه جیرفت، موزه کرمان و موزه ملی ایران در تهران نگهداری میشوند، نشاندهنده فرهنگی غنی این منطقه است. در کنار این، صنعت سفالگری، کورههای ذوب مس و فلز گری از دیگر شاخصههای مهم این تمدن است.
مسئول ثبت حریم آثار و حوزه باستانشناسی کرمان به فعالیتهای دیگر باستانشناسی در چند سال اخیر در این استان اشاره کرد و گفت: به دلیل محدود بودن اعتبارات، فعالیتها عمدتاً در همین محوطه متمرکز بوده است. البته شهر قدیم جیرفت نیز در اواخر سال ۱۴۰۳ تا فروردین ۱۴۰۴ مورد کاوش باستانشناسی قرار گرفت. این محوطه دوران اسلامی است و پیشازاین نیز از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۷ در آن کاوشهایی انجام شده بود. سرپرستی این کاوش را حمیده چوبک از پژوهشگاه میراثفرهنگی بر عهده داشته است.
سلیمانی در مورد یافتههای کاوش شهر قدیم جیرفت توضیح داد: کاوش شهر قدیم بیشتر در بخشی انجام شد که پیشتر بقایای مسجدی در آن کشف شده بود. این فصل جدید سبب شد بخشهای تازهای از همان مسجد شناسایی شود. برای مثال بخشی از صحن مسجد که به سمت شمال امتداد داشت، در این فصل مشخص شد و شناخت ما از ساختار مسجد جامع شهر افزایش یافت. در واقع ماهیت این کاوش نیز پژوهشی بود.
مسئول ثبت حریم آثار و حوزه باستانشناسی درباره پیشینه این مسجد گفت: این بنا نخستینبار در دهه ۱۳۸۰ خورشیدی، طی کاوشهای شهر قدیم جیرفت به سرپرستی خانم دکتر چوبک شناسایی شد. چند فصل کاوش در آن انجام شد و مشخص شد که مسجد دارای چند صحن و رواق است و در واقع میتوان آن را مسجد جامع شهر دانست. باتوجهبه منابع تاریخی، این بنا همان مسجد جامع جیرفت بوده است.
سلیمانی درباره جزئیات معماری مسجد، توضیح داد: تک مناره، محرابهای گچبری شده که حداقل دو یا سه محراب از دورههای مختلف شناسایی شدهاند، صحن، آجرکاریها و وضوخانه از بخشهای مهم این مسجد هستند. همچنین کانالهای آبی که آب وضوخانه را تأمین میکردند، در کنار مسجد کشف شدهاند. علاوه بر این، فضاهای پیرامونی مسجد، از جمله معبری سنگفرششده که به مسجد منتهی میشود و بخشهایی از بافت اطراف آن نیز شناسایی شده است. شهر قدیم نیز هنوز نیازمند کاوش است و در صورت تأمین اعتبار، کاوش در شهر قدیم نیز ادامه خواهد یافت.
او درباره قدمت مسجد جامع شهر قدیم نیز گفت: هسته اولیه شکلگیری مسجد را میتوان به سده چهارم هجری قمری نسبت داد. این بنا در دورههای بعد نیز رونق و گسترشیافته و تداوم داشته است.
این باستانشناس همچنین درباره حفاریهای غیرقانونی در محوطههای تاریخی استان کرمان توضیح داد: متأسفانه در اواخر دهه ۱۳۷۰ و اوایل دهه ۱۳۸۰ حفاریهای غیرمجاز در جیرفت صورت میگرفت، اما خوشبختانه پس از آن مهار شد. بااینحال، گاهبهگاه در بسیاری از محوطههای ما آثار حفاری غیرمجاز و زخم کلنگ حفاران مشاهده میشود که اصلاً رضایتبخش نیست. در بهار امسال نیز چنین مواردی در جیرفت وجود داشت، ولی پس از آن کنترل شد و امیدوارم به طور کامل مهار شده باشد.
سلیمانی درباره شمار محوطههای تاریخی استان کرمان گفت: بیش از دو هزار تپه و محوطه باستانی در حوزه جیرفت شناسایی شده است. این محوطه، بخشی از حوزه فرهنگی هلیلرود است و تنها در همین بخش، بیش از دو هزار محوطه باستانی وجود دارد که به دورههای مختلف پیش از تاریخ و تاریخی ایران تعلق دارند. تمدن جیرفت نیز شامل همین مجموعه است.
سلیمانی درباره وضعیت بودجه کاوشهای باستانشناسی در استان کرمان نیز گفت: در سالهای اخیر، اعتبارات ما عمدتاً استانی بوده است. معمولاً در ابتدای هر سال، اعتبارات استانی بسته میشود و به سازمان برنامهوبودجه ارسال میشود. در صورت تصویب، آن اعتبار تخصیصیافته و در اختیار استان قرار میگیرد. زمانی که از تخصیص اعتبار مطمئن شویم، کارآغاز میشود؛ چه کاوش باستانشناسی باشد و چه مرمت یک بنای تاریخی.
2073 | ۰۴/۰۹/۱۱
2072 | ۰۴/۰۹/۱۰
2071 | ۰۴/۰۹/۰۹